استانداردهای مورد استفاده در صنعت برق ایران موضوع این نوشته از بخش وبلاگ مهندس یار است. هر مهندس برق شاغل در صنایع داخلی اعم از بخش نیروگاهی، بخش خصوصی و یا حتی شرکت های پیمانکار طرف قرارداد کارفرمایان دولتی باید حتماً اطلاعات دقیق و کاملی از استانداردهای مورد استفاده در صنعت برق ایران داشته باشد. با توجه به اینکه حدود 100 سال از ورود صنعت برق به کشور ما و استفاده عمومی از آن می گذرد، تاکنون استاندارد های مختلف و البته متفاوتی جهت استفاده در صنایع گوناگون تدوین شده است که در این نوشته به آن ها خواهیم پرداخت.
در ادامه می توانید ضمن مشاهده عناوین اصلی این مقاله، در انتهای مطلب فایل PDF کامل آن را نیز دانلود نمایید.
تعریف استاندارد
استاندارد حداقل شرایطی است که برای کیفیت مواد مورد استفاده در ساخت تجهیزات ، طراحی و آزمایش تجهیزات ومواد ساخته شده ارایه گردیده است. از طرف دیگر استانداردها شرایطی را برای هماهنگی سازندگان مختلف در تولید تجهیزات جهت سازگاری آن ها با همدیگر در عملکرد فراهم می آورند.
انواع استانداردهای مورد قبول
در هر کشوری معمولاً چند نوع استاندارد مورد قبول قرارمی گیرد که عبارتند از:
۱: استاندارد ملی آن کشور
۲: استاندارد سایر کشورها به خصوص کشورهای صنعتی پیشرو در زمینه ساخت تجهیزات
3: استانداردهای بین المللی
همچنین بینید: آموزش etap
استانداردهای مورد استفاده در صنعت برق
در ایران بسته به اینکه تکنولوژی هر کدام از تجهیزات در ابتدا توسط کدام کشور پایه گذاری شده است علاوه بر استاندارد بین المللی از استاندارد ملی سایر کشورها نیز استفاده می شود. به عنوان مثال اولین کارخانه تولید ترانسفورماتور در ایران توسط شرکت زیمنس آلمان پایه گذاری شده به همین دلیل در اغلب ملاحظات طراحی ترانسفورماتورها از استاندارد DIN استفاده می شود. در صنعت برق ایران در حال حاضر استانداردهای مختلفی مورد استفاده می باشد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
استانداردهای وزارت نیرو: این استانداردها که عموماً در سال ۱۳۷۴ توسط دفتر تحقیقات و استانداردهای وزارت نیرو تهیه شده و بروز نشده و لذا برخی موارد موجود در آن ها با آخرین تغییرات
انجام شده در استانداردهای بین المللی انطباق ندارند.
استاندارد آلمان و آمریکا
استاندارد کشور آلمان: در آلمان دو استاندارد مورد استفاده بوده است که گفته می شود اخیراً در همدیگر ادغام شده است. این استانداردها به طور اختصار din و vde خوانده می شوند.
استاندارد کشور آمریکا : در آمریکا در زمینه های مختلف ، استانداردهای متفاوتی تهیه شده که به شرح زیر هستند:
national electrical manufacturer association) nema) که استاندارد انجمن تولید کنندگان تجهیزات برقی است. مورد بعدی Astm که مخفف عبارت (American standard for testing & metering) می باشد و مورد آخر هم استاندارد Ansi است.
استانداردهای بین المللی: در ایران بیشتر به استاندارد IEC رجوع می شود ولی در برخی موارد از استانداردهای IEEE نیز استفاده می گردد.
آزمایشات استاندارد تجهیزات
معمولاً هر دستگاهی که ساخته می شود می بایست برای هدفی که جهت انجام آن ساخته شده مورد آزمایش قرار گیرد. این آزمایشات می بایست از مواد اولیه مورد استفاده در ساخت آن دستگاه شروع شده و در هنگام اتمام مونتاژ دستگاه نیز انجام شود. در این رابطه در تمام استاندارد عناوینی جهت آزمایشات وجود دارد که به شرح زیر هستند:
آزمایشات نوعی (TEST TYPE): مهم ترین آزمایشات مربوط به هر دستگاهی آزمایش های نوعی آن است. این مجموعه آزمایشات بر روی نمونه اولیه هر دستگاهی که پس از طراحی ساخته شده انجام می گیرد و معمولاً آزمایشات مخرب می باشند. به عبارت دیگر آزمایشاتی که در این دسته قرارمی گیرند به گونه ای طراحی شده اند که ممکن است به تخریب و از بین رفتن دستگاه منجر شود ولی می بایست شرایط ذکر شده در استاندارد را داشته باشند.
برای مثال آزمایش ولتاژ ضربه که برای سطح ۲۰ کیلوولت به میزان ۱۲۵ کیلوولت تعریف شده است. به عبارتی دیگر می توان گفت این آزمایشات مواردی هستند که در بدترین شرایط ممکن است برای دستگاه اتفاق افتد که البته گاهی ممکن است در طول عمر یک دستگاه اتفاق نیفتاده یا خیلی کم اتفاق بیفتد.
آزمایشات جاری
این آزمایشات مربوط به کار عادی دستگاه هستند به عبارت بهتر شرایطی است که ممکن است در طول عمر یک دستگاه بار ها برای آن اتفاق افتد و دستگاه می بایست در این موارد آسیب نبیند. این مجموعه آزمایشات برای تمام تجهیزات تولیدی انجام شده و از طرف کارخانه سازنده یک گواهی جهت تایید انجام این آزمایشات به ازای هر دستگاه تولیدی صادر و در اختیار خریدار قرار می گیرد.
آزمایشات ویژه یا نمونه ای
این آزمایشات با توافق خریدار و فروشنده و هنگام تحویل دستگاه از سوی فروشنده به خریدار و به صورت تصادفی برای تعداد منتخبی از دستگاه ها انجام می شود. انتخاب تعداد دستگاه و نیز تعداد انتخابی بر اساس استانداردهای MILSTD آمریکا انجام می شود و چنانچه درصد تعریف شده ای از تجهیزات انتخابی در آزمایشات رد شوند کل محموله توسط خریدار رد می شود.
کابل ها:
برای برق رسانی به نقاط مختلف از سیم ها و کابل ها استفاده می شود. چنانکه می دانیم به دلیل هزینه های کمتر، عیب یابی آسان تر و نیز سرویس و تعمیر راحت تر، بیشتر شبکه های برق به صورت هوایی احداث می شوند ولی در برخی موارد به دلیل عدم امکان نصب شبکه های هوایی نظیر مراکز شهر های بزرگ جهت افزایش قابلیت اطمینان، حفظ زیبایی و نیز رعایت حریم از شبکه های زمینی استفاده می گردد. کابل ها که بعنوان هادی در شبکه های زمینی مورد استفاده قرارمی گیرند در واقع سیم های مسی عایق دار هستند که با استفاده از مواد
مختلف عایق بندی شده اند.
تجهیزات پست های زمینی
با توجه به اینکه استاندارد این تجهیزات به صورت جداگانه تدوین شده در اینجا به طور خلاصه به برخی خصوصیات آن ها اشاره خواهیم کرد:
ترانسفورماتور: ترانسفورماتور های نصب شده در پست های زمینی در محدوده قدرت های ۴۰۰ و بالاترمی باشند. البته گاهی از ترانسفورماتور های کوچک تر نیز در این نوع پست ها استفاده شده است. این ترانسفورماتور تا کنون از نوع روغنی بوده که از نظر ابعاد و ارتفاع ملاحظات خاصی دارند ولی اخیراً و به طور حتم در سال های آینده در سطح گسترده تر استفاده از ترانسفورماتور های خشک به عنوان یک امکان بهتر رواج خواهد یافت.
نکته دیگری که می بایست توجه داشت استفاده از ترانسفورماتور خشک در برخی موارد نظیر ساختمان های تجاری و مسکونی، مراکز بهداشتی نظیر بیمارستان ها ونیز فرودگاه ها توصیه می شود زیرا از ایمنی بالاتری برخوردار بوده و آلودگی زیست محیطی ایجاد نمی کند. از طرفی نیازی به سرویس و نگهداری دوره ای ندارد. ترانسفورماتور های روغنی به دلیل روغن مورد استفاده در آن ضمن ایجاد آلودگی زیست محیطی امکان آتش سوزی و انفجار دارند.
قرار گرفتن ترانسفورماتور در داخل پست:
به دلیل رعایت مسایل ایمنی بهتر است سمت فشار متوسط ترانسفورماتور در کنار دیوار قرار گیرد تا در محل عبور کارگران قرار نداشته باشد.
احداث فنس دور ترانسفورماتور: جهت جلوگیری از دسترسی مستقیم کارگران و افرادی که به پست وارد می شوند به بخش های برق دار می بایست دور ترانسفورماتور حصاری با استفاده از فنس احداث گردد.
فواصل ترانسفورماتور از دیوار های جانبی: جهت خنک کنندگی بهتر ترانسفورماتور و با در نظر گرفتن ابعاد یک ترانسفورماتور ۱۲۵۰ کیلوولت می بایست در فاصله ای معادل ۷۵ سانتیمتر از دیوارهای اطراف ترانسفورماتور قرارگیرد. البته سمت دیوار را می توان تا ۵۰ سانتیمتر کاهش داد. ضمناً فاصله بالاترین نقطه ترانسفورماتور که مخزن انبساط است تا سقف می بایست حداقل ۱۰۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود.
چاله روغن ترانسفورماتور:
با توجه به اینکه عموماً از ترانسفورماتور های روغنی جهت نصب در پست های زمینی استفاده می شود می بایست به مقدار حجم روغن موجود در تانک ترانسفورماتور یک حوضچه در زیر تانک ترانسفورماتور تعبیه شده و مقداری ازکف حوضچه با قلوه سنگ پر شود.
دلیل این کار امکان ریزش روغن ترانسفورماتور به دلیل نشتی یا ترکیدن تانک می باشد .وجود این حوضچه می تواند از آتش سوزی در اثر بیرون ریختن روغن داغ جلوگیری کند. این حوضچه می بایست به یک لوله خروجی جهت تخلیه روغنی که ممکن است به داخل آن ریخته شود مجهز باشد.
تهویه پست های زمینی:
در مناطق غیر گرمسیری که دمای آنها حداکثر تا ۴۰ درجه سانتیگراد می رسد در صورت احداث مناسب ساختمان تهویه طبیعی هوا کفایت می کند. به این صورت که در سمت پایین پست دریچه هایی جهت ورود هوا و در قسمت دیوار نزدیک سقف نیز یک پنجره جهت خروج هوا در نظر گرفته می شود. در این گونه موارد بهتر است جهت اطمینان بیشتر در سمت دریچه خروجی یک هواکش برقی با قدرت مناسب طبق جداول استاندارد نصب شده و از طریق ترموستارت یا کنتاکت آلارم ترمومتر نصب شده روی ترانسفورماتور برق دار شود.
ریل های حرکت ترانسفورماتور در داخل پست: با توجه به عدم امکان نصب ترانسفورماتور در داخل پست با اسفاده از جرثقیل برای ترانسفورماتورهای نصب شده در پست های زمینی چهار عدد چرخ نصب رده و با نصب ریل های در کف پست نسبت به حرکت آن ها داخل پست اقدام می نمایند. نکته ای که می بایست در نظر گرفت این است که می بایست جهت توسعه آینده پست گاهی دو ریل در کنار همدیگر نصب کرد تا در صورت نیاز به افزایش قدرت ترانسفورماتور بدون هیچ اقدام دیگری نصب ترانسفورماتور بزرگ تر امکان پذیر باشد.
پس از نصب ترانسفورماتور جهت جلوگیری از حرکت ترانسفورماتور در اثر لرزش های ناشی از حرکت خودرو های سنگین در معابر یا زلزله یک مانع حرکت ترانسفورماتور با استفاده از پیچ و مهره روی ریل تعبیه می شود.
تابلو های فشار متوسط :
تابلو های فشار متوسط در گذشته مجهز به سکسیونر های تیغه ای یا فیوزدار و کلیدهای روغنی بودند. اما امروزه تقریباً تمام تابلو های فشار متوسط با استفاده از سکسیونرهای گازی ساده یا فیوزدار، دژنگتور های کم روغن و دژنگتورهای خلاء ساخته می شوند. همچنین ابعاد آن ها بسیار کمتر از ابعاد تابلو های ساخته شده در گذشته است. جهت باز شدن درب تابلو های فشار متوسط باید به گونه ای باشد که در صورت بروز حادثه هیچ مانعی بر سر راه فرار کارگر برق کار وجود نداشته باشد. به همین دلیل معمولاً لولا ها در سمت راست تابلو در نظر گرفته می شود.
تابلوهای فشار متوسط در گذشته بدلیل عمق زیاد وجهت جلوگیری از افزایش مساحت پست به صورت قابل دسترس از جلو ساخته شده و تنها یک فاصله جهت تهویه هوا در پشت تابلو در نظر می گرفتند ولی امروزه این تابلوها را می توان به صورت قابل دسترس از هر دو طرف احداث کرد.
شمش های این تابلوها می بایست به صورت جدا از همدیگر بوده و در زمان نصب با پیچ و مهره به همدیگر وصل شوند تا در صورت بروز عیب برای یک تابلو بتوان آن را تعویض کرد. روی بدنه تابلوها می بایست سه عدد LED بعنوان نشانگر برق دار برودن تابلو در نظر گرفته شود. ضمن اینکه بنا به موقعیت پست و برای اندازه گیری سریع می توان نسبت به نصب تجهیزات اندازه گیری نظیر آمپرمتر و ولت متر روی درب تابلو ها اقدام کرد.
دانلود کتاب استاندارد برق ایران
توصیه ما به شما:
اگر شما هم در زمینه مهندسی برق در حال تحصیل و یا کار هستید، مفیدترین مجموعه ای که به شما پیشنهاد می کنیم استفاده نمایید پکیج طلایی اتوماسیون صنعتی با بیش از 180 ساعت فیلم آموزشی است. برای مطالعه بیشتر و تهیه این پکیج با تخفیف استثنایی می توانید وارد صفحه این محصول شوید:
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.